Op de klimaattop die de afgelopen weken plaatsvond in Sharm-el-Sheikh (Egypte) mag dan weinig bereikt zijn, het aantal klimaatfondsen dat beschikbaar is voor beleggers neemt wél in duizelingwekkend tempo toe. Zo steeg het aantal beleggingsfondsen en ETF’s met een klimaatmandaat in de eerste drie kwartalen van dit jaar met 32% – en wie weet hoeveel er het laatste kwartaal van 2022 nog bijkomen.
De teller stond aan het eind van het derde kwartaal wereldwijd op 1.140 klimaatfondsen, waar dat er eind 2021 nog 860 stuks waren, blijkt uit onderzoek van Morningstar's ESG experts Hortense Bioy en Boya Wang. De sterke groei van het aantal klimaatfondsen wil echter niet zeggen dat het beheerde vermogen in dit type fondsen óók toeneemt. Als gevolg van de gedaalde aandelenkoersen, de sterke dollar en minder inleg van kapitaal door beleggers daalde het vermogen in de eerste negen maanden van dit jaar met bijna 10% naar $368 miljard (omgerekend zo’n €358,6 miljard).
Op de klimaattop in Sharm-el-Sheikh, die in het weekend van 19 en 20 november eindigde, werden geen concrete afspraken gemaakt over hoe de temperatuurstijging op aarde onder de anderhalve graad Celsius kan blijven. Daarmee gaat er "een jaar verloren voor ambitieus beleid" schreef NRC daags na de top: pas eind 2023, tijdens de volgende klimaattop, hoeven landen met plannen voor reductie van uitstoot te komen. "Buitengewoon teleurstellend", noemde klimaatminister Rob Jetten van D66 het gebrek aan resultaat tijdens de klimaattop in Egypte.
Beide ontwikkelingen – het gedaalde beheerd vermogen in klimaatfondsen en het gebrek aan klimaatplannen door regeringsleiders – zijn zorgelijk: om de uitstoot van CO₂ tot 0% te reduceren, zou er tot 2030 jaarlijks juist driemaal zoveel geïnvesteerd moeten worden in schone energie als tot nu toe is gebeurd, blijkt uit berekeningen van het Internationaal Energie Agentschap (IEA). Om de opwarming van de aarde tot 1,5 graad te beperken, zijn zelfs vier maal zoveel investeringen in schone energie nodig als in fossiele brandstoffen, aldus het IEA.
Vijf soorten klimaatfondsen
Aan het aanbod voor beleggers zal het in elk geval niet liggen of dit gebeurt. Wat voor klimaatfondsen zijn er zoal beschikbaar? Om te beginnen is het goed om te weten dat om in aanmerking te komen voor het label ‘klimaatfonds’, het voor de Morningstar-onderzoekers niet voldoende is als een fonds bedrijven uitsluit die fossiele brandstoffen als core business hebben. Harde voorwaarde is dat een fonds een specifieke strategie heeft op klimaatgebied. De fondsen met zo’n expliciet klimaatmandaat verdeelt Morningstar in vijf categorieën: Low Carbon, Climate Conscious, Climate Solutions, Clean Energy/Tech en Green Bond.
1. Low Carbon
Deze fondsen richten zich op bedrijven die minder uitstoten dan de benchmark of index waarmee ze te vergelijken zijn. Morningstar hanteert de Low Carbon designation, een specifiek label voor fondsen waarvan de beleggingsportefeuille in overeenstemming is met de overgang naar een uitstoot-arme economie.
Voor de volledigheid, de criteria voor de Low Carbon toekenning zijn: een 12-maands gemiddelde Morningstar Portfolio Carbon Risk Score van lager dan 10. De score is de asset-weighted carbon-risk score van de aandelen- of obligatieposities in een portfolio, gemiddeld over terugkijkend 12 maanden. Om de carbon risk scores in een portfolio te berekenen gebruikt Morningstar Sustainalytics’ carbon-risk ratings. De scores lopen uiteen van 0 tot 100, waarbij geldt; hoe lager hoe beter. Tweede criterium is een 12-maands terugkijkend gemiddelde blootstelling naar fossiele brandstoffen van minder dan 7% van de assets.
2. Climate Conscious
Klimaatbewuste fondsen selecteren alleen ondernemingen die klimaatverandering hebben opgenomen in hun bedrijfsstrategie, ter voorbereiding op een economie met een lage CO₂-uitstoot. Deze categorie is populair: 37% van de gelanceerde klimaatfondsen valt onder het label klimaatbewust.
3. Climate Solutions
Deze fondsen beleggen in bedrijven die zich richten op oplossingen voor het klimaatprobleem. Dit is de op een na grootste categorie: 31% van de gelanceerde klimaatfondsen valt in deze categorie.
4. Clean Energy/Tech
Dit type fondsen is goed voor 17% van het totaal; ze investeren in bedrijven die de overgang naar schone energie mogelijk maken. Daardoor zijn ze met name gericht op bedrijven in de sectoren technologie en industrie.
5. Green Bond
Dit zijn obligatiefondsen die beleggen in 'groene obligaties' die worden uitgegeven door overheden en bedrijven en specifiek zijn bedoel voor het financieren van projecten die de overgang naar een groene economie moeten faciliteren.
Europa loopt voorop
Zoals bekend loopt Europa voorop in het aanbieden van klimaatfondsen en het lanceren van nieuwe fondsen op dit gebied. Onderstaande grafiek laat zien hoeveel klimaatfondsen er verkrijbaar zijn in elke regio. Het blauwe blok dat Europa weergeeft springt eruit in alle jaren, terwijl opvalt dat het rode blok van China groeit:
Het beeld van de verdeling naar regio's loopt parallel in onderstaande grafiek die het aantal lanceringen nieuwe fondsen weergeeft. Groot verschil is dat in 2022 het aantal nieuwe fondslanceringen duidelijk terugloopt. Dat het totaal aantal fondsen (vorige grafiek) blijft stijgen, geeft aan dat fondsen als ze eenmaal op de markt zijn, blijven bestaan.
Negatief wisselkoerseffect
Ook als het gaat om beheerd vermogen in klimaatfondsen is Europa koploper. Het is daar vele malen groter dan in de Verenigde Staten of China, zo toont onderstaande grafiek. De daling met 10% van het totaal beheerde vermogen in klimaatfondsen trof Europa het minst hard: daar daalde het belegde vermogen 6,5% versus 15,7% in de Verenigde Staten en maar liefst 27,4% in China, zo blijkt uit Morningstar's onderzoek.
Overigens, als het beheerde vermogen in klimaatfondsen niet gecorrigeerd wordt voor wisselkoerseffecten – oftewel: voor de dure dollar – is het in Europa beheerde vermogen helemaal niet gedaald dit jaar, maar steeg het juist met 7,6% van €287 miljard naar €309 miljard.
Het beheerde vermogen van Chinese beleggers daalde hoe dan ook; berekend in yuans echter ‘slechts’ met 14,3% in plaats van 27,4%. Vergeleken met aandelenfondsen in het algemeen viel de daling van het beheerde vermogen in klimaatfondsen sowieso mee: in de eerste categorie was de val met 24% dit jaar veel groter.
Vraag is aangewakkerd
De twee grote classificatie- en reguleringsoperaties die in de Europese Unie zijn gelanceerd de afgelopen twee jaar, hebben de vraag naar duurzame beleggingsproducten, inclusief klimaatfondsen, licht aangewakkerd, volgens Bioy en Wang. Hoe dan ook is het aantal Europese klimaatfondsen verdrievoudigd in deze periode (2021 en 2022) naar 754 stuks.
Marktleider onder de Europese aanbieders (gemeten naar de hoeveelheid beheerd vermogen) is niet verrassend iShares met zijn MSCI USA ESG Enhanced ETF, gevolgd door een beleggingsfonds van hetzelfde moederbedrijf (BlackRock).
Andere smaak in VS
In de Verenigde Staten zijn andere typen klimaatfondsen populair dan in Europa, zo blijkt uit Morningstar's data. In Europa zijn klimaatbewuste fondsen en fondsen die zijn gericht op klimaatoplossingen het grootste, in de VS is de categorie fondsen die zich concentreert op schone energie en technologie het populairste. Die kampten in de eerste negen maanden van dit jaar echter met een uitstroom van $430 miljoen: en schril contrast met de instroom van $6,9 miljard in dezelfde periode van 2021.
Het beheerd vermogen in Amerikaanse klimaatfondsen volgens de 5 categorieën:
Grootste aanbieder was ook hier iShares, met een fonds in schone energie:
Harde val
De situatie in China tot slot is in meerdere opzichten opmerkelijk. Zoals gezegd daalde het beheerde vermogen in Chinese klimaatfondsen het hardste, ook als het negatieve effect van wisselkoersen buiten beschouwing wordt gelaten. Gezien de aanhoudende strenge lockdowns en beperkingen van het openbare leven in China is dat wellicht niet verrassend. Die hebben een desastreus effect op de economie gehad – en daarmee op het besteedbare inkomen van de Chinese bevolking en hun vertrouwen in de toekomst.
Toch heeft dit Chinese aanbieders er niet van weerhouden om veel nieuwe klimaatfondsen te lanceren – meer nog dan in dezelfde periode vorig jaar: 43 stuks versus 39. Daarbij domineert nu eens niet iShares als aanbieder, maar het Chinese ABC-CA, dat in Shanghai gevestigd is.
Net als in de VS waren en zijn schone-energie/technologiefondsen in China het populairste, maar veruit de grootste instroom van kapitaal vond dit jaar tot nog toe plaats bij fondsen die zich richten op oplossingen voor klimaatproblemen. Daarbij kun je bijvoorbeeld denken aan bedrijven die betrokken zijn bij het opwekken van zonne-energie, windenergie, geothermale warmte en waterkrachtenergie. Ook slimme distributienetwerken voor energie en bedrijven die zich bezighouden met een efficiënte opslag van energie vallen onder de categorie ‘clean energy/tech’.
Het beheerd vermogen is als volgt verdeeld over de 5 categorieën:
